Martine (41) studeerde sociale geografie in Utrecht en Innsbruck.
Na enkele omzwervingen in het onderwijs en marketing en PR ging ze als zelfstandig educatief auteur aan het werk. Ze schreef onder andere voor Noordhoff Uitgevers, De Ruiter´s Documentatiecentrum en de Verenigde Naties.
Liefde op het eerste gezicht
Veertien jaar geleden ontmoette ze tijdens een wintersportvakantie haar man Christian, een Hamburger die in Berlijn woonde. Na ontelbare retourtjes Amsterdam-Berlijn waagde ze de stap en emigreerde ze naar Berlijn. Inmiddels hebben ze samen twee zoontjes. Constantin (8) en Matteo (2). Daarnaast is de stiefmoeder van haar lieve puberzoon Tim.
Op haar blog Berlijntje schrijft Martine over haar leven in Berlijn.
Voor Expat Mama's vertelt ze over haar leven als Nederlandse moeder in Duitsland.
Emigreren naar Berlijn
'Veertien jaar geleden ontmoette ik mijn huidige man op wintersportvakantie in Oostenrijk. Eerst was er een soort van herkenning - wacht eens even: ben jij niet toevallig die man/vrouw met wie ik mijn leven wil delen?
Hij stelde zich voor als een Hamburger die in Berlijn woonde. Ik mijzelf als een Woudenberger in Amsterdam. Na ontelbare retourtjes Amsterdam – Berlijn heb ik de stap gewaagd en heb ik mijn geliefde appartementje in onder-onder-onderhuur opgezegd. Daarvoor hoefde ik geloof ik alleen maar ergens een kruisje te zetten. Dat is nu bijna twaalf jaar geleden.
Schlachtensee in Berlijn
Sindsdien woon ik in het zuidwesten van Berlijn, op drie minuten lopen van de Schlachtensee. In dit meer zwemmen we in de zomer bijna dagelijks naar de overkant. In de winter bind ik er mijn noren onder. Andere Nederlanders op het ijs heb ik dan snel gevonden. Duitsers schaatsen namelijk alleen op kunst- en ijshockeyschaatsen; met noren val je echt op. Het meer is omgeven door prachtige bossen. Ook in onze tuin hebben we aan bomen geen gebrek, aan zon daardoor dus wel eens.
De wijk Schlachtensee is rond 1900 ontstaan en in de jaren dertig van de vorige eeuw zijn er nog veel eengezinshuizen bijgebouwd. In zo´n huis wonen wij nu. Anders dan grote delen van Berlijn is onze Kiez (zo heet een wijk in onvervalst Berlijns) nauwelijks gebombardeerd.
Overgang Nederland-Berlijn
De overgang van Amsterdam naar Berlijn was niet zo groot. Maar de overgang naar de stad Berlijn wel. Berlijn heeft ongeveer dezelfde oppervlakte als de provincie Utrecht. Mijn studentenfietsje rammelde al na twee maanden kapot op de kinderkopjes hier in de straten. Toen ben ik maar op de auto en S-Bahn overgestapt. Met beide ben ik in twintig minuten in het centrum van West-Berlijn.
Toen ik hier net aankwam, leerde ik via de website van de Nederlandse Ambassade een Nederlandse kennen, die hier al een tijdje woonde. Ik werd direct in haar vriendenkring opgenomen. Ik heb me dus nooit alleen gevoeld.
Moederen in Duitsland
Natuurlijk hebben de Duitse en Nederlandse cultuur veel overeenkomsten, maar ik zou haast durven beweren dat er nog meer verschillen zijn. Heb je ooit een Nederlandse moeder een kind een muts zien opdoen bij plus 10 graden Celsius? En ken jij ook maar één moeder in Nederland die vijf jaar zwangerschapsverlof heeft? Ik blijf me verwonderen en verbazen.
Duitse moeders beetje betuttelend
Duitse moeders zijn in Nederlandse ogen wat betuttelend. Kinderen van vijf jaar oud worden nog met babystemmetjes aangesproken: `Ach mein kleines Mäuschen, hast du Aua?` Ook sta ik met moeders vaak een kwartier in de gang als ze hun kinderen komen afhalen. Tot uit den treure wordt aan de kinderen gevraagd of ze nu bitte hun schoenen en jas aan willen trekken. Bij Nederlandse moeders is het toch sneller: `Hup, nu je schoenen aan, anders loop je maar naar huis.´ Mijn stiefzoon haat het woord `hup.´
Een dag uit mijn leven in Berlijn
Helaas ben ik op dit moment niet helemaal gezond. Mijn, schildklier, baarmoeder, heupen, hormonen en immuunsysteem werken op het moment niet optimaal. Dat beïnvloedt het dagelijks leven behoorlijk.
Net als iedereen heb ik goede en slechte dagen. Een goede dag betekent dat ik mijn kinderen zelf kan verzorgen en een klein rondje kan wandelen. Op zulke dagen kook ik ook en werk ik wat. Een slechte dag betekent dat ik vooral veel lig en uit wanhoop maar een columntje schrijf. Daar word ik dan vanzelf weer vrolijk van. Soms trakteer ik mezelf op wat zwaardere pijnbestrijding. Dan kan ik ineens uren staan en zelfs dansen! Op deze manier hoop ik deze winter toch ook nog even op de schaatsen te staan!
Vrouwelijke arbeidsparticipatie
Iedere moeder heeft standaard een jaar zwangerschapsverlof. De eerste paar maanden heet dat Mutterschutz en daarna Elternzeit. De meesten nemen twee jaar op, maar je mag drie jaar. Omdat dan kind twee vaak al in aantocht is en kind drie niet veel later volgt, kunnen vrouwen soms jarenlang uit het arbeidsproces zijn. Deze tijd wordt gedeeltelijk doorbetaald en je werkgever is verplicht je je oude baan na al die jaren terug te geven. Gevolg: werkgevers zijn huiverig een vrouw van begin dertig aan te nemen.
Duitse moeders ontevredener
De ontevredenheid onder moeders is hier naar mijn idee groter dan in Nederland, omdat Duitse vrouwen zich minder gelijkgerechtigd voelen dan in Nederland. De emancipatie is hier nog minder doorgedrongen. Dat merk je ook in de humor. Er zijn zoveel man/vrouwgrappen in Duitsland, die voor Nederlandse begrippen zo ontzettend flauw zijn.
Een vrouw ramt met haar auto de auto van een man. `Hé domme koe, kijk nu wat je doet! Heb je nooit je rijbewijs gehaald?, roept de man woedend. ´Beslist vaker dan jij!` bitst de jongedame terug.
Om één zo´n mop kan je misschien nog lachen, maar cabaretiers vullen er hele avonden mee.
Gemiddelde werkweek 30 uur
De meeste Duitse vrouwen die ik ken werken dus zo´n dertig uur per week. Scholen beginnen in de regel om 8.00 uur. Soms hebben de kinderen een nulde uur. Dan beginnen ze om 7.15 uur. Het besef dat dit voor jonge kinderen - maar met name pubers - erg ongezond en contraproductief is, dringt hier nog helemaal niet door.
Mannen ook recht op Elternzeit
Sinds een paar jaar hebben echter ook mannen recht op Elternzeit. Steeds meer mannen blijven daarom voor langere tijd thuis met de kinderen. Duitsland heeft één van de laagste geboortecijfers in Europa. Om ouders aan te moedigen meer kinderen te krijgen, is er een ministerie voor familie en dus ook een familieminister.
4 maanden zwangerschapsverlof is kort
Als moeder van twee kinderen, moet ik zeggen dat ik de vier maanden zwangerschapsverlof in Nederland ook wel heel weinig vind. Ik had er niet aan moeten denken mijn baby met drie maanden al naar de opvang te brengen.
Duitse moeders geven langer borstvoeding
Veel moeders in Nederland stoppen met borstvoeding geven, zodra ze weer aan het werk gaan. Dat kan ik me heel goed voorstellen.
Mijn Duitse vriendinnen geven eigenlijk allemaal een jaar borstvoeding. Sommigen nog langer.
Na hun verlof werken veel vrouwen die ik ken parttime. Meestal dertig uur: zes uur verspreid over vijf dagen.
Kinderopvang en school in Berlijn
Hier in Berlijn zijn er genoeg Kita´s (Kindertagesstätte). Afhankelijk van het aantal uren dat je werkt, breng je je kind alleen ´s ochtends of de hele dag. Het is niet mogelijk de kinderen alleen op dinsdag, donderdag en vrijdag te brengen. De meeste Kita´s gaan rond half acht open. Om vier uur is het vaak wel schluss.
Crèche goedkoper dan in Nederland
De kosten liggen in vergelijking met Nederland veel lager. Het is ook hier inkomensafhankelijk, maar voor een fulltimeplaats voor 45 uur per week betaal je maximaal 400 Euro per maand.
De scholen zijn hier wat vroeger uit dan in Nederland. ´Tussen de middag´ bestaat niet. De kinderen op de basisschool hebben net zo´n rooster als op de middelbare school. Maar dan met wat minder uren. Mijn achtjarige zoon is meestal rond een uur of één uit.
De Hort: BSO
Daarna loopt hij met een stel andere kinderen naar de Hort. Zo heet de naschoolse opvang. Daar krijgen ze een warme maaltijd en worden ze geholpen met het huiswerk. Daarna is er een activiteit of mogen ze gewoon lekker spelen. Om uiterlijk vier uur moeten ze dan worden opgehaald. Bij ons is de Hort in hetzelfde gebouw als de Kita, dus dat is erg praktisch.
Zwemlessen
De leeftijd waarop kinderen leren zwemmen is heel verschillend. Bij mijn oudste zoon werd het op de Kita aangeboden, maar dat is een uitzondering. Hij was toen vier jaar oud. Zwemlessen zijn heel anders dan in Nederland.
Seepferdchen
Het eerste diploma heet hier `Seepferdchen´ en is niet vergelijkbaar met het Nederlandse A-diploma. De kinderen moeten daarvoor in het water kunnen springen, een baantje van 25 meter kunnen zwemmen en een duikring uit heuphoog water kunnen halen. Dat mag met zwembril. De kinderen zwemmen met zijn allen af. De meesten halen het dan, sommigen ook niet. Tot en met de laatste les miste mijn zoon de kracht (en de techniek!) 25 meter te zwemmen.
Omdat ik zwemmoeder bij de Kita was en ik er dus bijna iedere les bij was, zag ik dat niet alleen mijn zoon, maar ook een paar andere kinderen problemen hadden. Ik heb dat toen aangesproken bij de badmeester, maar hij wuifde al mijn bezwaren weg. Volgens hem waren de kinderen op zo´n afzwemdag zo gemotiveerd, dat hij ze er wel doorheen kon slepen.
Afzwemmen
De ring haalde mijn zoon ploeterend, maar binnen de tijd uit het water. En ook na het in het water springen, verscheen er een lach op zijn gezicht. Maar toen lagen die onafzienbare 25 meters kristalhelder water voor hem. Hij keek een laatste keer naar mij, zette zijn blik op oneindig en begon te zwemmen.
De badmeester zwom een meter voor hem uit, met zijn gezicht naar hem toegedraaid en brulde hem toe:
`Weiter, weiter, weiter Consti! Du schaffst das! Weiter!´
Iedere keer dat mijn zoon naar de kant wilde zwemmen, versperde de badmeester hem de weg en schreeuwde opnieuw: `Nicht aufgeben, du schaffst das!` Volkomen uitgeput wisselde mijn zoon zijn schoolslag met een soort van borstcrawl en watertrappelen af, tot hij uiteindelijk daadwerkelijk de overkant bereikte en zich naar adem snakkend aan de rand vastklemde.
Met zijn laatste krachten klom hij verdwaasd uit het water, liep direct op mij toe en zei gedecideerd: `Zo, dÃt doe ik dus nooit meer!´ Vervolgens kwam de badmeester op ons toegelopen, keek mij triomfantelijk aan, feliciteerde Constantin met zijn behaalde succes en duwde hem zijn zeepaardje in zijn hand.
Kinderfeestjes in Berlijn: OTT
De beste beschrijving van kinderfeestjes in Duitsland is: way-over-the-top. Ik denk wel dat dit typisch is voor het zuidwesten van Berlijn. De afgelopen jaren heb ik onder andere goochelaars, kindvriendelijk bungeejumpen (ja, dat bestaat!), bioscoopbezoeken met de hele klas en limousines voorbij zien komen. Dit gaat echt compleet in tegen mijn calvinistische grondprincipes. Wij hebben Constantin´s laatste verjaardag gewoon met spelletjes in het park gevierd. Helaas heb je hier geen Ranja. Anders had ik dat ook nog meegenomen.
Duitsland versus Nederland
In Duitsland is alles formeler. Een werkgever zal je nooit tutoyeren. De hele maatschappij is veel hiërarchischer ingedeeld. Er is een groot respect voor gezag. Men is eerder geneigd iets te doen, omdat de regels nu eenmaal zo zijn. Mensen worden daarom ontmoedigd zelf te denken.
In internationale onderzoeken van de Verenigde Naties naar geluk blijkt ook altijd dat Duitsers minder gelukkig zijn dan Nederlanders. Volgens mij ligt dat daaraan. Ik vind ook echt dat je dat merkt. Ik denk dan toch al snel: `Lach eens een keertje om jezelf!` Maar natuurlijk heeft dat zwaarmoedige soms ook wel wat. De Matthäuspassion is toch prachtig?
Het heerlijkste vind ik hier echter het klimaat. Je merkt hier duidelijk dat we in een overgangsgebied naar een landklimaat liggen. Warme droge zomers, koude winters met sneeuw en ijs, maar vooral bijna nooit wind en veel minder neerslag. Wat een zegen! In de zomer kun je gewoon bijna iedere avond buiten eten.
Wat Nederland kan leren van Duitsland
In Nederland is weinig plaats voor contemplatie. Ik herinner me nog goed dat ik de eerste keer naar de bioscoop ging met mijn man. `Hoe vond je de film?`, vroeg hij na afloop. `Leuk´, antwoordde ik naar waarheid. `Hoe bedoel je leuk?´ `Nou gewoon: leuk leuk!` Intussen weet ik dat een uitgebreide recensie met goed onderbouwde beschouwingen over hoofd- en bijrolspelers wordt verwacht.
Ook krantenartikelen gaan hier veel dieper op de materie in dan ik in Nederland gewend ben. Graag ook een beetje in poëtische taal. Daarvoor leent het Duits zich overigens uitermate. Voor het eerst begrijp ik het nut van naamvallen. Je kunt je in het Duits echt veel nauwkeuriger uitdrukken dan in het Nederlands.
Integreren in Duitsland
De integratie verliep na de eerste beginnersfoutjes probleemloos na een paar beginnersfoutjes.
- Zou u uw fiets niet aan het tuinhek willen vastketenen met zo´n vies roestig, nog naar Amsterdamse joints ruikend slot?
- Zou u uw auto alleen in de rijrichting kunnen parkeren, net als iedereen?
- Zou u nu wel met hakken aan op de fiets stappen?)
Duitsers zijn gek op Nederlanders! Niets zo charmant als een Nederlands accent. Duitsers zijn erg belangstellend en mij wordt altijd gevraagd hoe bepaalde dingen in Nederland gaan. Mijn openheid en directheid werken soms wat bevreemdend. Maar omdat ik ´Ausländerin´ben, wordt het me met liefde vergeven.
Heimwee
Ik heb echt nooit last van heimwee. Berlijn is mijn thuis. En natuurlijk is Nederland erg dichtbij, dat zal ook wel helpen.
Tips voor mensen die willen emigreren
Doen! Met uitzondering van het Verenigd Koninkrijk is het klimaat overal op aarde beter dan in Nederland. Daarnaast is het leven in een andere cultuur een enorme verrijking. Je leert jezelf en je eigen gewoontes steeds beter te relativeren. Er is geen goed of fout. Er zijn zoveel verschillende manieren om met dagelijkse problemen om te gaan. Zoveel verschillende manieren om ergens een licht op te laten schijnen. Door het leven in een andere cultuur word je daarmee iedere dag weer geconfronteerd. Dat maakt het leven in veel opzichten rijker.
Met mijn columns hoop ik lijntjes (BerLIJNTJES) te trekken tussen mensen. `Herkenning´ en ´openheid´ leiden tot wederzijds begrip en daarom eenheid. Ik geloof in de verbindende kracht van verhalen.'
Vond je dit een leuke post? Neem dan een gratis abonnement op Expat Mama's!