Zweden: het verhaal van Marleen

Marleen en Robert Jan verruilden in november 2012 hun huis in Amersfoort voor een vrijstaand 'Pippi Langkous' huis in Zweden voor een periode van drie jaar. Robert Jan kon namelijk in Alby (midden in Zweden) aan de slag als Productiemanager bij zijn werkgever AkzoNobel. Marleen zegde haar baan als Communicatiemedewerker bij Diabetesvereniging Nederland op.


Overgang van Nederland naar Zweden

De overgang van Nederland naar Zweden was, ondanks het feit dat het een Noord-Europees land is, best groot. In eerste instantie was het vooral wennen aan een andere inrichting van het dagelijkse leven.

In Nederland werkten we allebei, en gingen de kinderen drie dagen naar de opvang. De weekenden waren altijd redelijk vol gepland. In Zweden was ik ineens fulltime thuis, en hadden we in de weekenden zeeën van tijd. En we verhuisden aan het begin van de winter en het klimaat is hier dan ook echt wel anders. In de eerste maanden hadden we al temperaturen van -20 tot -30 te pakken. En er lag al snel een flink pak sneeuw, wat overigens geweldig is hoor! Maar wel wennen natuurlijk en dat geldt ook voor de donkere dagen. Tijdens de kortste dag is het al rond 14:30 stikdonker.

Het leven als vrouw/moeder in Zweden

Het leven is hier een stuk rustiger dan wat ik in Nederland gewend ben. Maar dat komt vooral omdat ik geen vaste baan heb, en we geen vrienden en familie in de buurt hebben. Ik geloof dat de Zweden zelf het hier niet per se als rustiger ervaren.

Ik ben vrij snel iets voor mezelf gaan doen, omdat ik anders echt gillend gek zou worden. In het begin was dat een (gratis) cursus Zweeds. Na een paar maanden kon ik tijdelijk bij Akzo aan de slag om hun intranet op te zetten. Die opdracht zit er nu bijna op en dan wil ik hier een studie gaan oppakken: Bedrijfscommunicatie Engels. Vanaf het moment dat ik met mijn Zweedse lessen begon, gingen de kinderen drie dagen per week naar het kinderdagverblijf. Omdat kinderen hier pas vanaf 6 jaar naar school gaan, gaan onze kinderen naar het kinderdagverblijf en zijn ze twee dagen in de week thuis bij mij.

Wat voor mij een groot verschil is met Nederland is dat hier verder weinig te doen is. Op de dagen dat de kinderen thuis zijn, weet ik soms niet zo goed wat ik zal gaan doen. Natuurlijk kunnen ze gewoon lekker buiten spelen. Maar ik mis aanspraak in de buurt of met andere ouders. Wij hebben alleen een vrij oude buurman en buurvrouw, terwijl we in Nederland een hele buurt vol met kinderen hadden. Ze doen ook niet echt aan speeldates, omdat kinderen vaak elke dag naar 'dagis' (het kinderdagverblijf) gaan.

Moederen in Zweden

Moederen in Zweden is vergelijkbaar met moederen in Nederland. Het is natuurlijk gewoon een ontwikkeld westers land. Bovendien zijn Zweden ook wel vrij met hun kinderen, net als in Nederland.

Opvoeden met de Zweedse slag

De Zweedse opvoedstijl lijkt op de Nederlandse. Ik loop in ieder geval niet tegen problemen aan. Bijvoorbeeld omdat ze bij de opvang hele andere regels hebben dan thuis. Ik denk wel dat de kinderen hier iets meer vrijheid hebben. Er wordt meer buiten gespeeld en ze gaan ook regelmatig het bos in. Daarnaast zit er iets minder structuur in de dagindeling dan wij gewend waren van de Nederlandse opvang. Maar dat vind ik allemaal geen probleem. Ik ben juist blij dat ze hier leren om de natuur te waarderen.

Zwemles

Zwemlessen zoals we die in Nederland hebben, zijn hier bij mijn weten niet de norm. Ik heb er deze zomer eens naar gevraagd. Het blijkt dat er wel iets wordt georganiseerd in het meertje hier in het dorp als het weer het toelaat. Maar dat is niet elk jaar of op vaste tijden. Er zit hier dan ook niet echt een zwembad in de buurt. Het dichtstbijzijnde fatsoenlijke zwembad is in een stad hier ongeveer anderhalf uur vandaan. Volgens mij worden daar wel zwemlessen georganiseerd.

Omdat mijn dochter vier is en ik het fijn zou vinden als ze wel met zwemles begint in de periode dat we hier zijn, heb ik navraag gedaan bij een Nederlandse organisatie die zwemlessen voor expats organiseert. Dan heb je een week een soort spoedcursus. Ik denk dat het in Ånge lastig wordt. Want hier wonen verder geen Nederlandse kinderen. Maar misschien dat er iets te regelen valt in Göteborg, waar ook vrienden van ons met kleine kinderen wonen.

Kinderfeestjes

Onze dochter is afgelopen zomer vier geworden. Toen vonden we het nog niet nodig om dat met andere kinderen te vieren, omdat er familie op bezoek kwam. Ik weet eigenlijk ook nog niet zo goed hoe dat hier georganiseerd wordt. Komend jaar willen we voor haar wel een kinderfeestje organiseren. Inmiddels heeft ze wel wat vast vriendinnetjes gemaakt bij de opvang en spreekt ze de taal goed. Tegen de tijd dat het zover is, zal ik eens gaan rondvragen en misschien wordt zij voor die tijd ook wel een keer gevraagd. Even afwachten dus nog.

Een gemiddelde dag in Zweden

Op de dagen dat de kinderen naar de opvang gaan, breng ik ze al om 8:00 en dan eten zij daar. Ik ga dan aan het werk, of naar huis. Daar doe ik de huishoudelijke dingen zoals boodschappen, schoonmaken en eten koken. Maar ik heb ook tijd om lekker te schrijven en te lezen. Ik ervaar het als een grote luxe dat ik hier zoveel vrijheid en tijd voor mezelf heb. Dat is te danken aan de relatief goedkope kinderopvang.

Als de kinderen een dag thuis zijn, doen we 's ochtends meestal rustig aan en gaan we voor de lunch in ieder geval nog lekker naar buiten. In de zomer zijn we trouwens de hele dag buiten, we hebben een heerlijk grote tuin. Maar in de winter is het vrij koud en vroeg donker. Dus dan gaan we meestal in de ochtend lekker naar buiten, even een boodschapje doen, in de sneeuw spelen, lekker sleeën. 's Middags spelen de kinderen meestal binnen, kijken een filmpje of gaan knutselen of kleuren. In de weekenden gaan we zoveel mogelijk samen op stap om de omgeving te verkennen. In de winter met de sneeuwscooter, en in de zomer lekker wandelen.

Wat kun je vertellen over het Zweedse kinderopvang systeem?

Ze vinden het hier heel vreemd dat moeders in Nederland al na drie maanden weer gaan werken, en dat de vaders meestal helemaal niet vrij zijn. Hier zijn de kinderdagverblijven ook helemaal niet ingericht op baby's. Kinderen kunnen op een 'dagis' terecht vanaf één jaar. Bijna alle kinderen gaan er naar toe. Het is betaalbaar en goed geregeld.

Ouders samen anderhalf jaar verlof

Hier hebben de ouders bij elkaar ongeveer anderhalf jaar verlof. In de praktijk betekent dit dat eerst de moeder bijna een jaar vrij is, en daarna de vader nog een aantal maanden. Voor een werkgever niet altijd even makkelijk lijkt me. En als werknemer lijkt het me ook lastig om de draad na een jaar weer op te pakken. In Nederland mag er wat mij betreft best een maand of twee bij, en vaders zouden de kans moeten krijgen om wat langer thuis te zijn. Maar anderhalf jaar is wel weer erg lang.

De verhouding is zoek

Ik vind dat de verhouding een beetje zoek is. Ze zijn hier dus lang thuis als de kinderen klein zijn, maar zodra het verlof voorbij is, gaan ze allebei fulltime aan het werk . Parttime werken is veel minder geaccepteerd. Dat heeft te maken met de ver doorgevoerde gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Er wordt als vrouw van je verwacht dat je ook fulltime werkt.

Ik vind dat een beetje kortzichtig. Emancipatie zit hem niet in het feit dat je beiden carrière maakt, maar in keuzevrijheid. Ik wil niet fulltime werken nu de kinderen zo klein zijn en ik ben blij dat dat in Nederland algemeen geaccepteerd is. In Nederland is het systeem zo slecht nog niet. Alleen moet het verlof iets langer worden, en de opvang moet wel echt goedkoper!

Kinderen vanaf 3 recht op gratis opvang

Kinderen vanaf 3 jaar hebben hier recht op een bepaald aantal uren per week gratis opvang. Voor jongere kinderen moet je wel gewoon betalen. Je kunt ook meer uren afnemen. Maar dan moet je bijbetalen ,en je moet dan wel werken of studeren. Het is lastig te begrijpen hoe de regels precies in elkaar zitten, maar voor ons komt het erop neer dat ze gewoon net als in Nederland drie dagen in de week naar de opvang gaan. Hiervoor betalen we ongeveer een vijfde van wat we in Nederland neertelden. Ze zitten samen in een groep met kinderen in de leeftijd van 1 tot 6 jaar en dat gaat prima. Er was ook binnen een maand een plekje voor ze beschikbaar. Als ik ze liever een keer op een andere dag breng, is dat nooit een probleem.

Arbeidsparticipatie in Zweden

Op de fabriek waar mijn man werkt, en waar ik nu ook een opdracht doe, wordt geen enkel onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen. Er werken ook veel meer vrouwen in technische functies, bijvoorbeeld als operator, dan in Nederland. Is er iets met de kinderen en moet je daarom naar huis? Dan is dat voor zowel mannen als vrouwen geen probleem. Voor kinderen kan alles aan de kant gezet worden, maar dat geldt dus zowel voor moeders als voor vaders. Voor een werkgever is er wat verlof betreft ook geen verschil tussen mannen en vrouwen. Bij beiden loop je evenveel risico dat iemand voor langere tijd met verlof gaat. In Nederland is dat wel anders.

Parttime werken is niet gebruikelijk

Ik werk zelf parttime. Maar dat komt omdat ik een afgebakende opdracht had en aangaf dat drie dagen mijn maximum was. Ze kennen onze situatie en vonden dat prima. Ik heb geen vaste aanstelling en ik werk niet in een team. Ik vraag me af of het anders ook zo gemakkelijk was geweest! Zoals ik al zei: 'Parttime werken is hier niet gebruikelijk.'

Omdat mijn kinderen nog niet naar school gaan, weet ik niet precies wat de schooltijden zijn. Maar omdat wij naast een school wonen, denk ik dat ze rond 8:00 beginnen en rond 13:00 alweer vrij zijn. Veel kinderen zitten aansluitend op de naschoolse opvang. Maar veel ouders beginnen hier ook al om 6:00 of 7:00 's ochtends met werken, en zijn dus ook wel wat eerder vrij.

Zweden en Nederland: een vergelijking

Op het eerste gezicht is het grootste verschil de ruimte, natuur en weidsheid in Zweden, tegenover de enorme drukte in Nederland. Wij wonen in een dorp. De eerste fatsoenlijke stad is anderhalf uur rijden. We hebben voornamelijk bos en water om ons heen. Files? Die hebben ze hier niet! De natuur is prachtig en het is geweldig dat je overal leuke hutjes vindt waar je een vuurtje kunt stoken en lekker kunt grillen. Zowel in de zomer als de winter een favoriete bezigheid. De ruimte en de natuur spreken ons enorm aan. Maar toch missen we soms ook wel wat drukte en gezelligheid om ons heen. De Zweden zijn erg op zichzelf en vermaken zich volgens ons voornamelijk binnenshuis of alleen in de natuur. Je vindt hier dus niet zoveel gezellige restaurantjes of terrasjes.

Wat Nederland en Zweden van elkaar kunnen leren

Nederland kan van Zweden leren dat je ouders met kleine kinderen best iets meer tegemoet kunt komen, en hen kunt helpen een stevige basis te creëren. De Zweden kunnen wel wat van Nederlanders leren als het gaat om de handelsgeest. Ze willen graag toeristen naar dit gebied trekken. Maar het ontbreekt ze aan daadkracht om de voorzieningen te creëren die daarvoor nodig zijn. Winkeliers en restauranteigenaren lijken een weinig commerciële instelling te hebben. Soms heb je het idee dat ze eigenlijk liever niets willen verkopen. Ze kunnen ook wel wat van het sociale en open karakter van de Nederlanders leren. Voor mijn gevoel staan de Nederlanders meer open voor nieuwe contacten. We nodigen sneller mensen uit om eens een kopje koffie te komen drinken of een hapje te komen eten.

Integreren in Zweden is moeilijk

In het begin dachten we dat het allemaal wel meeviel. Iedereen was vriendelijk en behulpzaam, en we kregen allerlei tips van mensen. Maar na ruim een jaar kan ik wel zeggen dat echt helemaal integreren ons niet gaat lukken. Het is moeilijk om nieuwe contacten te leggen. Mensen zijn erg op zichzelf, en ze zullen je niet gauw uitnodigen om ergens mee naartoe te gaan. Wat dat betreft is het wel jammer dat we niet echt in een expatregio wonen, ik mis die sociale contacten wel.

In het begin heb ik van alles gedaan om te integreren. Er worden hier ochtenden georganiseerd voor ouders die met verlof zijn en dus veel thuis zijn met kleine kinderen. Ik ben daar een paar keer heen geweest, maar het bleef wat ongemakkelijk. Ook ben ik Innebandy gaan spelen, een soort indoor hockey. Dat was wel heel gezellig. Verder heb ik geprobeerd om zo snel mogelijk de taal te leren en dat gaat me nu redelijk goed af. Toch heb ik weinig contact met andere ouders of leeftijdgenoten.

Heimwee

Zo af en toe heb ik wel last van heimwee, daar ontkom je niet aan. Het heeft geen zin om dat te onderdrukken. Volgens mij moet je die fases maar gewoon ondergaan. Gewoon even lekker huilen en het vooral ook bespreken met elkaar. In het begin miste ik gewoon mijn oude leventje, onze plek in Amersfoort en natuurlijk vrienden en familie. Nu ben ik gewend aan ons leven hier en mis ik vooral de mensen. Ik vind het ook lastig dat ik het opgroeien van onze kinderen niet actief kan delen met bijvoorbeeld mijn ouders en andere familie. Ze zijn nog zo klein en er verandert zoveel. Via FaceTime is het toch anders dan wanneer je elkaar in levende lijve ziet. En we hebben ook veel kleine neefjes en nichtjes in Nederland. Daar missen wij dan weer veel van. Maar het scheelt dat het voor ons om een tijdelijk avontuur gaat. We weten dat we iedereen over ruim anderhalf jaar weer vaker gaan zien.

Tips voor mensen die willen emigreren

Leer zo snel mogelijk de taal en bereid je goed voor. Bij ons regelde het bedrijf veel. Maar we moesten zelf ook nog aardig wat doen.

1. Begin op tijd met administratieve zaken in Nederland af te handelen.


2. Zoek van tevoren goed uit hoe de dingen geregeld zijn in het land waar je naartoe gaat. Hier kun je bijvoorbeeld niet zonder een Zweeds persoonsnummer. Het is dan handig dat je weet wat je daarvoor moet doen.


3. Denk er niet te lichtzinnig over, het lijkt allemaal een groot avontuur en veel mensen willen gewoon weg uit Nederland. Maar het is niet altijd even makkelijk om alles wat je hebt opgebouwd achter te laten en je in een nieuw land thuis te voelen. Dat wil niet zeggen dat je het dan maar niet moet doen trouwens. Wij hebben de kans gegrepen toen we die kregen en daar hebben we tot nu toe nog geen seconde spijt van gehad!